|
(икки эркак кишини) ва
مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاء
(сизлар рози бўладиган) шунга далолат қилади. Модомики, хитоб бошданоқ мўминларга қаратилган экан, гувоҳлар ҳам ўша мўминлар маъқул кўрадиган кишилар бўлишлари керак. Бундан улар ҳам мусулмон, адолатли бўлишлари кераклиги чиқади. Яъни, уларнинг ташқи кўринишларида мусулмонликлари кўриниб туриши, фосиқлик – Ислом ҳукмларига зид иш қилиш ҳолатлари эса очиқ кўринмаслиги лозим бўлади. Улар мана шу тавсифлар билан гувоҳлиги қабул қилинадиган адолатли одамларга айланадилар.
(فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ бир эркак ва икки аёл) мубтадоликка биноан раф ҳолда, (وَامْرَأَتَانِ икки аёл) эса унга атф бўляпти. Хабар ҳазф қилинган. Яъни, агар икки киши бўлмаса, бир киши ва яна бир кишининг ўрнига ўтирадиган икки аёл. Бу гап шунингдек, бошқа эркаклар бор ёки йўқлигидан қатъий назар, бир эркак ва икки аёлнинг гувоҳлиги қабул қилинишини ифодалайди. Яъни, гувоҳга муҳтож одам бир эркак ва икки аёлни олиб келиши ҳам мумкин. Ҳар қандай ҳолатда келсалар ҳам ўрин ўтаверади. Бундан бошқа эркаклар топилмай қолгандагина бир эркак ва икки аёлнинг гувоҳлиги ўтади, деган маъно чиқмайди. Агар шундай бўлганда оятда (فإن لم يكن رجلان فرجل وامرأتان) дейилган бўлиб, ундаги (كان) томма бўларди, яъни, агар топилмаса, деган маънода бўларди. Лекин бу ерда (كان) томма эмас, ноқис бўлиб келяпти, яъни, бу ердаги гапдан агар олиб келинган икки гувоҳ икки киши бўлмаса, бир киши ва яна бир кишининг ўрнига ўтирадиган икки аёл бўлсин, деган маъно чиқяпти.
أَن تَضِلَّ إْحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى
(Бири унутиб адашса, яна бири унга эслатади) яъни, икки аёлнинг гувоҳлиги бир кишининг гувоҳлиги ўрнига ўтади. Негаки, улардан бири воқеаларнинг қайсидир қисмини унутган бўлса, иккинчиси эслатиб туради.
(أَن تَضِلَّ унутиб адашса) маҳаллан насб бўлиб, мафъулун лиажлиҳидир.
Бу ердаги (إِحْدَاهُمَا бири) сўзининг такрорланиб келиши хатога йўл қўйилишини уларнинг фақат биттаси билангина хослаб қўйиш хаёлидан эҳтиётлантириш учун муболаға бўляпти. Бундан мақсад бири унутса, иккинчиси эслатиб туришидир.
(أَن تَضِلَّ ) яъни, унутса. Гувоҳлик беришдаги адашиш унинг қандайдир бир қисмини унутиб, бошқа бир қисмини айтиш билан бўлади. Шу билан киши ҳайрон бўлиб, адашиб қолади. Гувоҳликни
205-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232